Nota STPM Ayat Dasar dan Terbitan: Pola, Struktur & Proses (5.4 Ayat dasar dan ayat terbitan)

Berikut ialah nota padat dan lengkap untuk tajuk 5.4 Ayat Dasar dan Ayat Terbitan dalam topik Sintaksis Bahasa Melayu STPM:

---

✅ 5.4 Ayat Dasar dan Ayat Terbitan

---

📌 5.4.1 Ayat Dasar

(a) Konsep Ayat Dasar

• Ayat dasar ialah ayat yang menjadi asas atau bentuk asal sebelum berlaku sebarang perubahan atau pengubahsuaian.

• Ayat dasar bersifat aktif, afirmatif (positif), penyata, dan tidak berpola songsang.

(b) Ciri dan Struktur Ayat Dasar

• Mempunyai satu subjek dan satu predikat.

• Tidak mengalami sebarang perubahan seperti penambahan kata, perubahan struktur atau imbuhan pasif.

(c) Pola Ayat Dasar

Terdapat empat pola utama ayat dasar:

Pola	Contoh
FN + FN	Dia seorang guru.
FN + FK	Ali menendang bola.
FN + FA	Baju itu sangat cantik.
FN + FSN	Ayah di rumah.

---

📌 5.4.2 Ayat Terbitan

(a) Konsep Ayat Terbitan

• Ayat terbitan ialah ayat yang telah mengalami perubahan daripada ayat dasar melalui pelbagai proses.

(b) Ciri dan Struktur Ayat Terbitan

• Boleh berbentuk songsang, ayat pasif, ayat tanya, ayat perintah dan sebagainya.

• Tidak semestinya dalam susunan subjek + predikat.

(c) Proses Penerbitan Ayat

Terdapat tiga proses penerbitan utama:

---

(i) Pengguguran

• Menggugurkan sebahagian unsur ayat.

Contoh:
Ayat dasar: Dia sedang makan nasi.
→ Terbitan (pengguguran objek): Dia sedang makan.

---

(ii) Penyusunan Semula

• Menyusun semula ayat supaya menjadi songsang atau ayat pasif.

Contoh:

• Ayat dasar: Ali membaca buku itu.
  → Terbitan: Buku itu dibaca oleh Ali.
  → Terbitan (songsang): Sedang makan dia di dapur.

---

(iii) Peluasan

• Menambah unsur seperti keterangan, penjelasan, atau imbuhan tertentu.

Contoh:

• Ayat dasar: Murid itu membaca buku.
  → Terbitan (peluasan keterangan): Murid itu membaca buku di perpustakaan.
  → Terbitan (penambahan imbuhan): Buku sedang dibaca oleh murid itu.

---

🧠 Kemahiran Pelajar Perlu Kuasai:

✅ Mengenal pasti dan membezakan ayat dasar & terbitan
✅ Mengenal pasti pola ayat dasar (FN+FN, FN+FK, dll)
✅ Membina ayat berdasarkan pola tertentu
✅ Menyatakan dan mengaplikasikan proses penerbitan
✅ Membina dan membetulkan ayat berdasarkan proses
✅ Menganalisis ayat dari segi bentuk dan struktur

---

📌 Contoh Soalan Latihan:

1. Kenal pasti sama ada ayat berikut ialah ayat dasar atau terbitan:
   Anak itu sedang menulis karangan di meja.
   ✅ Jawapan: Ayat dasar (pola FN + FK)

2. Ubah ayat dasar berikut menjadi ayat terbitan melalui proses peluasan:
   Mereka berjalan.

   ✅ Jawapan: Mereka berjalan dengan perlahan di tepi pantai.

---