Pada abad ke-19, pembesar memainkan peranan penting dalam sistem pemerintahan beraja di Malaysia. Mereka adalah golongan elit yang berkhidmat di bawah naungan raja dan bertanggungjawab dalam pelbagai aspek pentadbiran, ekonomi, dan sosial. Kedudukan mereka sebagai perantara antara raja dan rakyat menjadikan institusi pembesar penting dalam mengekalkan kestabilan politik serta memastikan kelancaran pentadbiran.
Konsep Pembesar dalam Masyarakat Melayu
Pembesar adalah golongan bangsawan yang memegang jawatan dalam struktur pemerintahan tradisional Melayu. Mereka dilantik oleh raja untuk menjalankan tugas-tugas pentadbiran di wilayah-wilayah tertentu. Pembesar dilihat sebagai orang kepercayaan raja, yang bertanggungjawab membantu baginda dalam menjaga keamanan dan memastikan rakyat mematuhi undang-undang.
Dalam sistem feudal Melayu, kuasa pembesar adalah berkait rapat dengan ketaatan kepada raja. Hubungan antara raja dan pembesar sering digambarkan sebagai satu bentuk kesetiaan mutlak, di mana pembesar mempunyai kewajipan untuk mempertahankan dan memperjuangkan kepentingan raja. Sebagai balasan, mereka diberi kuasa untuk mentadbir tanah dan mengutip cukai daripada rakyat.
Hierarki Pembesar
Struktur hierarki pembesar pada abad ke-19 terdiri daripada beberapa peringkat, yang mana setiap pembesar mempunyai tanggungjawab dan kuasa yang berbeza. Di peringkat paling atas adalah Bendahara, yang berfungsi sebagai penasihat utama raja dan pemimpin tertinggi dalam kalangan pembesar. Bendahara juga bertanggungjawab menguruskan hal-hal kewangan dan pentadbiran kerajaan.
Di bawah Bendahara terdapat beberapa pembesar lain, termasuk Temenggung yang menjaga keamanan dalam negeri dan mengawal angkatan tentera. Laksamana pula mengetuai angkatan laut, manakala Syahbandar bertanggungjawab dalam urusan perdagangan dan pelabuhan.
Pembesar di peringkat daerah pula dikenali sebagai Penghulu atau Orang Kaya, yang bertanggungjawab mentadbir wilayah-wilayah kecil di bawah kuasa raja. Mereka bertugas menguruskan tanah, menjaga keamanan, dan memastikan hasil bumi serta cukai dikutip dengan betul. Di bawah mereka terdapat pembesar-pembesar kecil lain yang membantu dalam tugas pentadbiran dan menjaga hubungan dengan rakyat di kawasan masing-masing.
Peranan Pembesar dalam Pemerintahan
Pembesar abad ke-19 memegang peranan yang amat penting dalam menjalankan tugas-tugas pentadbiran kerajaan. Antaranya ialah:
1. Pentadbiran Wilayah: Pembesar bertanggungjawab mentadbir wilayah atau daerah yang diberikan oleh raja. Mereka memastikan undang-undang dan peraturan yang ditetapkan oleh raja dipatuhi oleh rakyat. Selain itu, pembesar juga bertindak sebagai penghubung antara rakyat dan raja, menyampaikan maklumat penting serta menjaga kepentingan rakyat di kawasan mereka.
2. Pengurusan Ekonomi dan Tanah: Pembesar memainkan peranan utama dalam menguruskan hasil bumi dan tanah di wilayah mereka. Mereka bertanggungjawab mengutip cukai daripada penduduk dan memastikan hasil bumi seperti pertanian dan perdagangan disalurkan kepada kerajaan. Sebagai ganjaran, pembesar sering diberi hak untuk memiliki sebahagian daripada hasil tersebut sebagai pendapatan peribadi.
3. Menjaga Keamanan dan Pertahanan: Di samping tugas pentadbiran, pembesar juga bertanggungjawab menjaga keamanan dan mempertahankan negeri daripada ancaman luar. Mereka mengetuai pasukan tentera di kawasan masing-masing dan mengawasi keselamatan negeri secara keseluruhan. Temenggung dan Laksamana adalah contoh pembesar yang berperanan besar dalam aspek ini.
4. Peranan Sosial dan Kebudayaan: Pembesar juga bertanggungjawab memelihara adat istiadat dan kebudayaan masyarakat Melayu. Mereka sering terlibat dalam upacara rasmi dan adat istiadat yang dikendalikan oleh kerajaan. Ini menjadikan pembesar sebagai penjaga warisan budaya dan identiti masyarakat Melayu.
Kesimpulan
Pembesar pada abad ke-19 memainkan peranan yang sangat penting dalam sistem pemerintahan tradisional Melayu. Dengan kedudukan mereka yang tinggi dalam hierarki pemerintahan, pembesar bukan sahaja berfungsi sebagai pentadbir tetapi juga sebagai pelindung keamanan, ekonomi, dan budaya. Hubungan rapat antara raja dan pembesar memastikan sistem pemerintahan beraja dapat berfungsi dengan lancar dan stabil pada masa tersebut.
Tags:
SEJ SEM 3